لطفاً خودتان را معرفی کنید و مختصری دربارۀ زندگی و کارتان برای مخاطبان ما بگویید؟
محسن یزدان‌شناس هستم؛ متولد ۱۳۵۵ و نزدیک به ۳۰ سال در کار اصلیم ملیله فعالیت می‌کنم. در سال ۱۳۹۶ از وزارت علوم دکترای ملیله‌کاری دریافت کردم. جزو معدود کسانی هستم که مدرک درجۀ یک ایران در این رشته رادارم. ملیله‌کاری یکی از هنرهای اصیل ایرانی با قدمت ۲۳۰۰ساله است.
در چه سالی و چگونه وارد این صنعت شدید؟
در سال ۱۳۶۹ به شکلی خیلی خاص و اتفاقی وارد این هنر شدم و تحت نظر استادم صادق شیروانی ۵ سال آموزش دیدم و دیوانه‌وار عاشق ملیله شدم. چنان‌که همان سال ترک تحصیل کردم در مدرسۀ شبانه تحصیل کردم تا به این کار ادامه بدهم. سه سال بعد از شروع کارم، وارد جامعۀ هنری ایران شدم. موفق شدم خودم را بشناسانم به‌طوری‌که در سن ۱۸ سالگی در میان ملیله‌کاران زنجان معروفیت خوبی پیدا کردم.
در خارج از کشور هم فعالیت داشتید؟
در سال ۱۳۸۶ به دعوت شرکت طلاسازی در عمان برای درست کردن دو کار برای سلطان قابوس دعوت شدم و دو سال آنجا اقامت کردم. در آنجا یک گلدان و یک شمعدان ساختم. آن شمعدان فقط دو نمونه دارد که یکی از آن‌ها در کشور عمان و دیگری در همین مرکز تجاری ایران در شانگهای است. این شمعدان شناسنامۀ کاری من است و اگر عکسش را به کسانی که با رشته و هنر ملیله کاری آشنا هستند، نشان دهید، می‌دانند که اثر من است. این شمعدان سفارش شرکت «جواهرات سلطنتی» برای هدیه به سلطان قابوس بود. طراحی و ساختش حدود ۱۴ ماه طول کشید که از ۲۰ هزار قطعۀ ریز نقره ساخته شده است و غیر از این دو نمونه کار دیگری در دنیا وجود ندارد. وقتی که کارها را ارائه دادم، مورد استقبال قرار گرفت.
در مورد تأمین مواد اولیه یعنی نقره، برای تأمین بازارهای بزرگ مشکلی به وجود نمی‌آید؟
نه. با توجه به وجود معدن روی انگوران در زنجان که بزرگ‌ترین معدن روی خاورمیانه و حتی دنیا است، سالانه مقدار زیادی از آن نقره استخراج می‌شود. هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
آیا آثار شما در موزه‌ها وجود دارد؟
بله هم‌اکنون در موزه ملّی کتاب پکن، موزه شهرداری شانگهای، سازمان صنایع‌دستی عمان و موزه صنایع‌دستی اصفهان نگهداری می‌شود.
شما هنر قلمزنی هم بلد هستید؟
بله و از نمونه آثار برجسته‌ام می‌توانم به قلمزنی مس سر در مسجد جامع آل بیت شیخ خلیلی عمان اشاره‌کنم. در سال ۱۳۸۰ برای یاد گرفتن هنر قلمزنی و دواتگری به شیراز رفتم. زیرا احساس می‌کردم رشته‌هایی که مربوط به فلزکاری نقره هستند می‌توانند مرا در کارم کامل‌تر کنند.
در مورد دواتگری لطفا کمی بیشتر توضیح دهید؟
دواتگری هنر ساخت ظروف نقره با سندان و چکش است. در ایران هنر قلمزنی را بیشتر می‌شناسند. ولی هر هنرمند قلمزنی نیاز به یک ظرف دارد تا بتواند کار قلمزنی خود را روی آن ارائه دهد. آن ظرف را دواتگرها می‌سازند. چیزی شبیه کار مسگری در زنجان، ولی با استفاده از فلز نقره.
برای معرفی این هنر به مخاطبان خارجی در ایران چه کاری شده و شما چه کاری کرده اید؟
من از سال ۱۳۸۶ شروع به شرکت در نمایشگاههای خارجی اعم از اروپایی و آسیایی کرده ام. در سال ۱۳۸۸ با یک هیئت تجاری به شهر پکن رفتیم و آنجا متوجه شدم که می‌توانم این هنر را در چین جا بیندازم. البته با مخالفتهایی هم روبرو شدم. زیرا برخی معتقد بودند که این هنر کپی می‌شود ولی شخصاً اعتقادی به این موضوع ندارم. چون که هر چقدر کار یک هنرمند تقلید بشود، اگر از خود چیزی برای ارائه داشته باشد، می‌تواند خودش را به روز نگه دارد. من ترسی از این موضوع ندارم. من از جنبه هنری به ملیله کاری نگاه می‌کنم. ملیله کاری یک هنر – صنعت است. من جنبه هنری آن را خیلی پیش بردم و توانستم با طرح‌های بدیعی که به آن دادم در ایران برای خودم جای پایی باز کنم و بعد از آن به کشورهای مختلفی رفتم. در اروپا اول به یونان رفتم، بعد اسپانیا و آلمان رفتم. در آلمان نمایشگاه داشتیم که در آنجا رئیس نمایشگاه به قدری از کارهای من خوشش آمد که پیشنهاد کرد به دعوت دولت آلمان یک هفته در شهر برلین نمایشگاه برگزار کنیم. برای معرفی بین المللی هنر ملیله کاری با شبکۀ انگلیسی زبان پرس تی وی هم همکاری گسترده‌ای کرده‌ایم به طوری که در پنج سال گذشته هفت مستند از ملیله و کارگاه ما ساخته و در این شبکه و شبکۀ آی فیلم پخش شده است. سال گذشته در مستند «ایران، شهر زنجان» حضور خوبی داشتیم و این هنر را معرفی کردیم. از سال ۱۳۸۸ که وارد چین شدم، بسیار خوشم آمد و از آن به بعد هرساله حدود پنج شش بار به اینجا سفر و در نمایشگاههای مختلف شرکت می‌کنم. این بار هم قسمتی را در مرکز تجاری ایران به ما اختصاص دادند. امیدواریم این هم گامی برای شناساندن هنر ملیله کاری زنجان در چین باشد.
تاکنون در چند نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت کردید؟
در ۸۵ نمایشگاه بین‌المللی و شش نمایشگاه داخلی شرکت کرده ام.
چند نشان ملی و بین المللی دارید؟
در سال ۱۳۸۷ در نمایشگاه بین‌المللی صنایع‌دستی که به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی در شهر تبریز برگزار شد که اثرم در زمره آثار برتر نمایشگاه، مقام دوم را کسب کرد. در سال ۱۳۸۷ با ارائه جعبه جواهرات ملیله، در سال ۱۳۸۹ مجدداً با ارائه طرحی دیگر از جعبه جواهرات ملیله و در سال ۱۳۹۱ برای نیم ست زیورآلاتی با طرح چاروق در مسابقات اصالت یونسکو نشان را دریافت کردم و توانستم نشان‌های بین‌المللی را برای استان به ارمغان بیاورم. کاربردی بودن، رعایت روش‌های سنتی تولید، خالص بودن مواد اولیه، عدم آسیب‌رسانی به محیط زیست و بومی بودن اثر هنری، از ویژگی‌هایی هستند که یونسکو برای اهدای نشان لیاقت به یک اثر هنری، مورد توجه قرار می‌دهد. برای خریداران داخلی دریافت نشان اصالت یونسکو حائز اهمیت نیست، اما در بازارهای خارجی، این مهر نشان دهنده کیفیت اثر و ویژگی‌های منحصر به فرد آن است.
آیا هنری مشابه ملیله کاری در کشورهای خارجی هم وجود دارد؟
ملیله‌کاری در دانشگاه پکن این رشته تدریس می‌شود. دو سال پیش سه استاد از پکن به واسطۀ دوستانی که در رفت و آمدهایم آشنا شده بودم، معرفی شدند و به زنجان آمدند. جالب آن که دو نفر از آن‌ها پرفسور رشتۀ ملیله کاری بودند و یکی دیگر دکترای ملیله کاری داشت. این نشان می‌دهد که ملیله کاری در چین چه جایگاه بالایی دارد. در اروپا خیلی کم کار می‌شود و در تایلند و اندونزی به صورت قطعات ریز کار می‌کنند. در حالی که در زنجان ظروف را به صورت بسیار زیبا و ظریفی با ملیله می‌سازند. این خاص زنجان است.
آیا با نام تجاری خاصی کار می‌کنید؟
در سال ۱۳۸۸ موفق به ثبت و تأسیس شرکت «آذر فام ایزدان»، شدم که تأسیس این شرکت در راستای توسعه و ترویج صنایع‌دستی علی‌الخصوص ملیله‌کاری صورت گرفته است.
ویژگی ملیله زنجان چیست؟
زنجانی‌ها اعتقاد دارند اگر نقرۀ خالص و صددرصدشان بشود 98درصد، به این هنر خیانت می‌شود. غیر از طلا و نقره روی فلز دیگری کار نمی‌کنند. این هنر را می‌توان با سه فلز طلا نقره و مس کارکرد. در تمام دنیا استاندارد نقره را ۹۲.۵ درصد می‌گیرند؛ تنها نقره‌ای ۱۰۰ درصد و خالص است، نقرۀ ملیلۀ زنجان است. ملیلۀ جاهای دیگر دنیا را با نقرۀ ۹۲.۵ درصد (۹۲۵ در هزار معروف به نقرۀ استرلینگ) کار می‌کنند؛ زیرا کار کردن با نقرۀ ۱۰۰ درصد خالص بسیار مشکل است. یکی از فن‌های بالای ملیلۀ زنجان فن جوشکاری نقره است که فقط روی نقرۀ ۱۰۰ درصد جواب می‌دهد. این فن مختص زنجان است و به‌هیچ‌وجه آن را افشا نمی‌کنند. فرمول مواد اولیۀ آن در دست یکی دو خانوادۀ زنجانی است و ساخت آن را آموزش نمی‌دهند. در این فن جوشکاری، افراد عادی پشت و روی کار را تشخیص نمی‌دهند.
از درآمد این صنعت راضی هستید؟
بله خدا را شکر اما توصیه‌ام این است کسانی که می‌خواهند وارد این حرفه شوند نباید این حرفه را به عنوان شغل اول خود بدانند با توجه به گران شدن مواد اولیه و کاهش تقاضا دیگر فروش و درآمد قبل در این صنعت وجود نخواهد داشت.
آیا در بخش آموزش هم فعالیت دارید؟
بله تا به امروز به ۲۰ نفر آموزش داده‌ام که یکی از شاگردانم ۳ نشان ملی کسب کرده است و یکی از استادکاران خوب در شهر زنجان است و برای معرفی فرهنگ و صنعت خودمان باید به فکر آموزش باشیم.
شمار علاقه‌مندان ملیله‌کاری در ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟
شمارشان در ایران رو به افزایش است. خوشبختانه با فعالیت‌هایی که برای معرفی این فن و هنر کرده‌ایم، مخصوصاً با فیلم‌های مستندی که طی دو سه سال اخیر ساخته و پخش‌شده، نمایشگاه‌هایی که برگزارشده، شمار علاقه‌مندان به این هنر افزایش‌یافته است. الآن در سراسر ایران شناخته‌شده است که بهترین کار ملیله متعلق به زنجان است.
مشکلات حرفه شما چیست؟
گران بودن نقره، وضعیت نامناسب اقتصادی، نبود رونق بازار، کاهش انگیزه، نبود سرمایه‌ی موردنیاز، طاقت‌فرسا بودن کار و کناره‌گیری اجباری خبرگان از این حرفه، احیای جایگاه اولیه ملیله‌سازی را با مشکل مواجه می‌سازد. این هنر بیش از حمایت‌های مادی، نیازمند حمایت معنوی از سوی مسئولان است.
انتهای پیام/
